Юлашки вӑхӑтра республикӑра агроклассем уҫӑлаҫҫӗ. Нумаях пулмасть Чӑваш Енри паллӑ ҫыннӑн Аркадий Айдакӑн тӑван ялӗнче, Етӗрне районӗнчи Тури Ачак ялӗнче, кунашкал класс йӗркеленӗ.
Унта ӑс пухакан ачасем инженери тата естественнӑй ӑслӑлӑхсем енӗпе ӑс пухӗҫ. Агрокласс шкул ачисене Чӑваш Енри ял хуҫалӑх тытӑмӗн аталанӑвӗпе ҫывӑхрах паллашма май парать – ҫапла палӑртать ЧР Ял хуҫалӑх министерстви. Ҫавӑн пекех шӑпӑрлансем хальхи технологисемпе, хатӗр-хӗтӗрпе тата техникӑпа паллашаҫҫӗ.
Кунашкал агроклассем республикӑри темиҫе районта уҫӑлнӑ.
Маларах Чӑваш халӑх сайчӗ Шупашкар районӗнчи «Чувашский бройлер» (чӑв. Чӑваш бройлерӗ) чӑх-чӗп хапрӑкне Тутарстанри «Агросила» агрохолдинг туянассине, каярах вара ку сӑмах тӳрре килменнине пӗлтернӗччӗ.
Ҫав вӑхӑтрах Шупашкар районӗнчи Лапсарта вырнаҫнӑ «Юрма» предприятие унӑн хуҫи, Владимир Ермолаев усламҫӑ, сутса ярасшӑнни пирки те маларах сӑмах тухнӑччӗ. Кун пирки Чӑваш Енӗн Элтеперӗ Михаил Игнатьев Инвестици климатне лайӑхлатассипе ӗҫлекен канашӑн ларӑвӗнче пӗлтернӗччӗ. Шупашкар район пуҫлӑхӗпе тӗл пулсан та ку ыйтӑва хускатнӑччӗ. «Ӗҫ коллективӗнче социаллӑ йывӑрлӑх пулмалла мар. Хуҫа улшӑнать, анчах предприяти ӗҫӗ ҫавах юлать», — тенӗччӗ Элтепер.
«Правда ПФО» интернет-хаҫат паян хыпарланӑ тӑрӑх, «Агросила» Лапсарти хапрӑка туянмӗ. Шухӑша мӗн сӑлтавпа ылмаштарнине коммерци вӑрттӑнлӑхӗ тесе уҫӑмлатма килӗшмен.
Тӑвай районӗнче литр сӗте 11 тенкӗпе пухаҫҫӗ. Ҫакна ӗнер иртнӗ Пӗрлехи информаци кунӗ вӑхӑтӗнче асӑрханӑ.
Ял ҫыннишӗн пӗлтерӗшлӗ ҫак продукцие республикӑра мӗн хакпа пуҫтарнипе ӗнер тӗрлӗ районта тишкернӗ. Тӑвай районӗнче 11 тенкӗпе пухакансем те пур иккен. Хака ҫакӑн пек чакарса лартнине тӳре-шара конкуренци ҫуккипе сӑлтавлать. Ун пек ҫӗрте никам та клиентшӑн тупӑшмасть. Тӳре-шара пӗтӗмлетӗвне ӗненсен, коллективлӑ хуҫалӑхсем хака аплах пӗчӗклетмеҫҫӗ. Элӗк, Патӑрьел, Комсомольски районӗсенче ку енӗпе лару-тӑру аванрах. Ытти тӑрӑхра та пӗрлешӳллӗ хуҫалӑхсем йӗркелесшӗн.
Сӗт хакӗн ыйтӑвне паян ЧР Правительствин Пуҫлӑхӗн ҫумӗ — ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов районсен ертӳҫисемпе канашлу ирттерсе сӳтсе явнӑ.
Чӑваш халӑх сайчӗ ҫӗнӗ рубрика уҫас терӗ — унӑн ячӗ «Чӑваш усламҫи» пулӗ. Ҫак рубрикӑн тӗп тӗллевӗ — республикӑри халӑха тӑван тӑрӑхра ӗҫ тупма пулӑшасси, хамӑр патрах мӗнле ӗҫ пуҫарма май пурри пирки каласа парасси, инҫетри тӑрӑхсене каймасӑрах республикӑра укҫа ӗҫлесе илме май пурри пирки хыпарласси. Уйрӑмах эпир ҫамрӑксемшӗн кӑсӑклӑ статьясем хатӗрлес шухӑшлӑ — вӗсене вуласа яш-кӗрӗм хамӑр республикӑрах юлса пӗр-пӗр ӗҫ пуҫарма пултарасса шанса тӑратпӑр. Ҫамрӑксемсӗр тем тесен те пирӗн Чӑваш Енӗн пуласлӑхӗ пулаймӗ, пурте пысӑк укҫа ӗҫлесе илес тесе инҫетри тӑрӑхсене тухса кайсан республикӑна кам аталантарӗ?
Хамӑр материалсенче эпир пӗр-пӗр ӗҫе мӗнле пуҫарса ямалли пирки каласа памӑпӑр. Кама кирлӗ ИП уҫмалли вӑрттӑнлӑхсем пирки е хӑш сферӑра ӗҫлесе чи нумай укҫа ӗҫлесе илме май пурри пирки е ытти ҫавнашкал ыйтусен хуравӗсене пирӗнсӗрех тупма пултарӗ. Пирӗн статьясенче эсир ӑнӑҫлӑ усламҫӑсем пирки пӗлейретӗр. Ҫӗнӗ ӗҫ уҫнӑ чухне мӗнле йывӑрлӑхсемпе тӗл пулни пирки, мӗнле ҫӗнӗлӗхсене республикӑра пурнӑҫлама май пурри пирки.
Чӑваш Енӗн ял хуҫалӑх министрӗ, вӑлах — республикӑн Правительствин Пуҫлӑхӗн ҫумӗ те, паян Йӗпреҫ тата Вӑрнар районӗнчи сӗт пуҫтаракансемпе тӗл пулнӑ.
Сергей Артамонов вӗсемпе канашлу ирттернӗ.
Малтанах вӑл Йӗпреҫ районӗнчи Ирҫе Ҫармӑс ял тӑрӑхӗнчи «Заря» агрофирмӑра пулнӑ. Сӗт суса илесси унта кӑҫалхи тӑватӑ уйӑхра кӑна пӗлтӗрхи ҫав тапхӑртинчен 4,9 хут ӳснӗ.
Сӗт пуҫтарассипе ирттернӗ канашлура Сергей Артамонов министр республикӑра сӗте 200-е яхӑн уйрӑм ҫынпа организаци пухнине пӗлтернӗ. Сӗтӗн пӗр литрӗ хальхи вӑхӑтра вӑтамран 17,2 тенкӗ тӑрать. Пӗлтӗрхи ҫак вӑхӑтринчен вӑл 14,7% хаклӑрах. Канашлу вӑхӑтӗнче сӗт хакне сӳтсе явнӑ тӳре-шара халӑхран пухакан сӗт хакне чакармалла маррине палӑртнӑ.
Тӗлӗнмелле ҫемье пурӑнать пирӗн ялта. Вӗсем ҫине пӑхсан те кулмалла, те макӑрмалла? Пӗр енчен, хӑйсем пурӑнма пӗлмеҫҫӗ. Тепӗр енчен, унашкал ҫемьесене ял-йышӑн пулӑшмалла.
Тӗрӗссипе, ял-йыш ҫав ҫемьене пулӑшман мар. Михайловсем (хушаматне улӑштартӑм) питӗ чухӑн пурӑнаҫҫӗ. Хӑйсен кахаллӑхне пула ҫакӑн патне килсе ҫитрӗҫ вӗсем. Кахалӗ, чӑн та, хӑйсенчен самай пысӑк. Хӑй вӑхӑтӗнче, хуняшшӗ пурӑннӑ чухне, ҫемье ӗне, выльӑх-чӗрлӗх усранӑ. Хуняшшӗ вилсен ӗнине, сӗт параканскере, пусса сутрӗҫ. Пӑхас килмерӗ-ши? Ҫав тери наянланчӗҫ-ши? Ачи те пӗчӗкчӗ хӑйсен, сӗт ӗҫсе ҫитӗнсен мӗн тери аванччӗ.
Ӗнине сутсан Михайловсем начартарах пурӑнма тытӑнчӗҫ. Ҫимелли ҫукчӗ вӗсен. Ҫынсем каланӑ тӑрӑх, килӗнче пӗр пысӑк чашӑк тата кашӑксем пулнӑ. Кӑмака хутма вутӑ кирлӗ. Ӑна туянас тесен укҫа кирлӗ. Анчах вӗсен вӑл ҫук. Вӑрман касма каяс — кахалланаҫҫӗ. Арӑмӗ фермӑра ӗҫлерӗ, упӑшки урам тарӑх ҫапкаланса ҫӳрерӗ. Хӗл ларсан хайхискерсем анкартинчи картана сӳтсе кӑмака хутма пуҫларӗҫ. Кӗҫех вӑл та пӗтрӗ. Унтан Михайловсем кӳршисен шаршанне пуҫларӗҫ.
Чӑваш Енри 19 районта ҫуртрисене акма пуҫланӑ. Ҫакна паян иртнӗ республика Правительствин ларӑвӗнче ЧР Министрсен Кабинечӗн Ертӳҫин ҫумӗ — ял хуҫалӑх министрӗ Сергей Артамонов пӗлтернӗ. Хальлӗхе муркашсемпе сӗнтӗрвӑррисем тухман-ха.
Кӑҫал пирӗн республикӑра ҫуртрисене 320 пин гектар ҫинче акса хӑварнӑ. Паянхи кун тӗлне 14 пине яхӑн гектар акма ӗлкӗрнӗ.
Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев кӑҫал пирӗн республикӑри ял хуҫалӑх отрасльне патшалӑх 2 млрд 331 млн тенкӗ уйӑрассине пӗлтернӗ. Ку укҫа виҫи пӗлтӗрхинчен 10 процент пысӑкрах. «Пулӑшӑва аграрисем патне вӑхӑтра ҫитермелле. Пирӗн тӗллев — ҫурхи ӗҫсене вӑхӑтра вӗҫлесси, кӗркунне тухӑҫа туллин пухса кӗртесси», — тенӗ Михаил Игнатьев.
Хӑш-пӗр районта техника культурине те акма пуҫланӑ.
Ҫанталӑк ӑшӑтнӑ май пахчара ӗҫсем пуҫланаҫҫӗ. Пахча ҫимӗҫе хӑш кун лартмалла? Ку ыйту нумайӑшне кӑсӑклантарать-тӗр.
Ака уйӑхӗн 29-мӗшӗнче явӑнса ӳсекеннисене лартмалла: хурӑн ҫырли, шалча пӑрҫи, пӑрҫа. Ака уйӑхӗн 30-мӗшӗнче, ҫу уйӑхӗн 1-мӗшӗнче чылай пахча ҫимӗҫе лартмашкӑн ӑнӑҫлӑ вӑхӑт. Ҫу уйӑхӗн 7-мӗшӗнче ҫӗрулми, пӑрҫа йышши культурӑсене, ҫырла паракан ытти ҫимӗҫе лартма сӗнеҫҫӗ.
Ҫу уйӑхӗн 8-мӗшӗнче нимӗн те лартма сӗнмеҫҫӗ. Ҫапах баклажан, пӑрҫа, тӑрӑхла кавӑн, купӑста, ҫӗрулми, куккурус, кишӗр, патиссон, пӑрӑҫ, редиска, ҫарӑк, хӗрлӗ кӑшман, помидор, кавӑн лартсан темех пулмасть.
Ака уйӑхӗн 22-мӗшӗнче Шупашкарта ял хуҫалӑх продукцине сутмалли «Ҫуркунне» уйӑхлӑх пуҫланнӑ. Ҫак тапхӑрта хула влаҫӗ вырӑнти ял хуҫалӑх ӗҫченӗсене хӑйсен продукцине сутма ирӗк парать. Вӗсене вырӑнпа тӳлевсӗрех тивӗҫтереҫҫӗ.
Кун валли ятарлӑ лапамсем уйӑрнӑ: «Николаевски» пасарта, «Ҫурҫӗр ярмӑрккинче», «Шупашкар» пасарта. Кунсӑр пуҫне ял хуҫалӑх продукцине машина ҫинчен сутма юрать.
Кунашкал уйӑхлӑха кашни ҫулах йӗркелеҫҫӗ. Мӗн тӗллевпе? Ял хуҫалӑх ӗҫченӗсене хӑйсен продукцине сутма май туса парас тесе. Ҫапла майпа Шупашкар ҫыннисем те пахча ҫимӗҫе йӳнӗ хакпа туянма пултараҫҫӗ.
Ку уйӑхлӑх ҫу уйӑхӗн 21-мӗшӗччен пырӗ.
Республикӑра иккӗмӗш ҫуркунне ҫитнӗ. Ҫанталӑк ӑшӑтса пынӑ май юр майӗпен ирӗлет. Ака у йӑхӗнче ӳсен-тӑран чӗрӗлме тытӑннӑччӗ. Юр тем хулӑнӑш ҫуса лартни кӗрхи культурӑсене сиен кӳмӗ-и?
Ҫук. Ку тӑпрана хушма нӳрӗк ҫеҫ парӗ. Кун пирки «Советская Чувашия» хаҫат ҫырнӑ. Журналистсем ку ыйтупа «Россельхознадзорӑн» Чӑваш Енри управленийӗн ертӳҫин ҫумӗпе Ольга Беловӑпа калаҫнӑ. Кӗҫех юр ирӗлсе пӗтӗ, тӑпра нӳрӗк илӗ. Кӗрхи культурӑсемшӗн вара, вӗсем хальлӗхе вӑй илсех кайман-ха, ку хӑйне евӗр утиял пек пулӗ. Ара, кӗрхи культурӑсем ытларах шӑнтнинчен хӑраҫҫӗ вӗт.
Кӑнтӑр районсенче хуҫалӑхсем ҫуракине тухнине, культурӑсене апатлантарнине пӗлтернӗччӗ.
+10.3 °C